OKUL DÖNEMİ ÇOCUKLARDA DİSİPLİN

Disiplin, hangi yaşta olursa olsun, tüm çocuklar için önemlidir. Disiplin cezalandırmak demek değildir, çocuğa bazı şeyleri öğretmek ve onun güvenliğini sağlamak için harcanılan zamandır. Disiplinde genel amaç çocuğa kendini kontrol etmesini ve kabul edilebilir-doğru davranışlar ile kabul edilemez- yanlış davranışlar arasındaki farkı öğreterek güvenliğini sağlamaktır.

Çocukların çoğu 3-4 yaşlarında kendilerini kontrol etmeyi öğrenmeye başlarlar, ancak davranışları üzerinde bazı dış kontrollerin de belli ölçüde bulunmasından sürekli olarak fayda sağlarlar.

Okul yaşındaki çocukları disipline etmenin çeşitli yolları bulunmaktadır ve bu yolların çoğuna zaman zaman başvurmanız gerekecektir.

Doğal sonuçları kullanın
Çocuğunuz yaptıklarının doğal sonuçlarını görerek bazı şeyleri öğrenebilir. Örneğin öfkeli bir anında oyuncağını kırarsa, bir daha bu oyuncakla oynayamayacaktır. Dikkatsiz davranır ve en sevdiği montunu kaybederse bir daha bu montu giyemeyecektir. Böyle durumlarda çocuğun verdiği zararı hemen telafi etmeyerek davranışının doğal sonuçlarına katlanmasına izin verin.

Mantıksal sonuçları kullanın
Bazı kabul edilemez, yanlış davranışlar anında ya da açıkça görülen doğal sonuçlara yol açmaz. Bu gibi durumlarda bu yanlış davranışla mantıklı bir ilişkisi olabilecek sonuçları siz belirlemelisiniz. Örneğin uyumadan önce oyuncaklarını toplamazsa, oyuncakları kaldıracağınızı ve bir gün boyunca bunlarla oynamasına izin vermeyeceğinizi söyleyebilirsiniz.

Bir ayrıcalığın geciktirilmesi
Çocuğunuz yapması gereken bir işi yapmayı reddediyorsa, bu işi bitirene kadar hoşuna giden başka birşeyi yapamayacağını söyleyin. Örneğin “ev ödevini bitirdikten sonra bir televizyon programı seyredebilirsin” diyebilirsiniz.

“Ben” mesajları kullanın
Çocuğunuz yanlış davrandığında nasıl hissettiğinizi anlatın. Cümlelerinizin öznesi “ben” olsun. Örneğin “topu salona attığında kızıyorum”. Tıpkı yetişkinler gibi çocuğunuz da örneğin “topu salona atarak beni kızdırıyorsun” gibi öznesi “sen” olan cümleleri dinlemeyecek ve savunmacı davranacaktır.

Çeşitli konuları aile toplantılarında tartışın
Çocuklar büyüdükçe ne yapacağının söylenmesini değil, müzakere etmek ve sorunlara çözüm bulunmasına yardımcı olmak isteyeceklerdir. Bir sorun çıktığında çocuğunuza bunun nasıl çözümleneceği konusundaki fikirlerini sorun. Örneğin “sabahları evden zamanında çıkamıyoruz. Sence bu durumu değiştirmek için neler yapabiliriz?”.

Bazı disiplin tekniklerinin yaş sınırlaması yoktur, yani aynı teknik her yaştan çocuk için uygulanabilmektedir. Bunlar:

Tehlike kaynaklarını sınırlandırın
Disiplin esas kabul edilebilir davranışların ve bu davranışların sınırlarının belirlenmesini içerse de, sorunları meydana gelmeden önlemeyi de kapsar. Çocuğunuzun güvenliğini sağlamanın en güzel yollarından biri evinizde gerekli güvenlik önlemlerini tam olarak almaktır.

Zararsız davranışları görmezden gelin
Öfke nöbetleri, mızıldanma veya sözünüzü kesme gibi kabul edilemez ancak zararsız davranışları görmezden gelebilirsiniz.

Dikkatini başka şeye yönlendirin
Küçük çocukların dikkati kolaylıkla dağılır, dolayısıyla çocuğunuzun dikkatini sorun kaynağından farklı, güvenli bir aktiviteye çekin. Anne-babaların, çocuğun yedek çantasında bu amaçla birkaç değişik oyuncak ve kitap bulundurmaları da önerilmektedir.

Onaylamadığınızı belirtin
Çocuğunuzun yanına gidin, direkt olarak gözlerinin içine bakın ve “hayır” ya da “dur” deyin. Ne yapmaması gerektiğini ve bunu neden yapmaması gerektiğini söyleyin. Çoğunlukla sadece bu, uygunsuz davranışın durması için yeterli olacaktır. Ayrıca aynı şeyi tekrarlamasının sonuçlarının ne olacağını da çocuğunuza söyleyin.

Çocuğunuzu siz taşıyın
Bazen çocuğunuzu istenmeyen ortamdan istenen bir şeye doğru fiziksel anlamda taşımanız gerekebilir. Örneğin çocuğunuzu banyoya götürmek için kucaklayıp taşımanız gerekebilir.

Mola (düşündürme) uygulayın
1.5-2 yaşından itibaren mola yöntemi uygulanabilir. Mola güçlüğe neden olan ortamdan ayrılmak ve daha az cazip bir ortamda kısa bir süre geçirmek anlamına gelir.

Akılda bulundurulması gereken diğer konular
Yukarıda da belirtildiği gibi kabul edilemez bir davranışı düzeltirken, kısa ve basit cümlelerle yaptığı şeyi neden tekrarlamaması gerektiğini ve tekrarlaması halinde bunun sonuçlarının neler olacağını çocuğa açıklayın. Örneğin “arkadaşını ısırma. Isırmak canını acıtır. Bunu tekrar yaparsan bugün en sevdiğin oyuncağınla oynamana izin vermeyeceğim”. Çocuğun kavraması ve yaptıklarının gerçek sonuçlar doğurduğunu anlaması için aynı talimatı defalarca kez işitmesinin gerekli olabileceğini unutmayın.

Sınırlar koyarken tutarlı olunması çok önemlidir
Kurallar çocuğa bakan herkes tarafından uygulanmalı ve bu kurallar günden güne değişmemelidir. Kuralları uygularken ciddi bir yüz ifadesi takının. Çocuğunuz uygun olmayan bir şey yaptığında gülerseniz, onaylamadığınız mesajını almasını engellersiniz. Örneğin uygunsuz bir kelime kullandığında bunu bir daha yapmamasını söylerken gülüyorsanız, çocuğunuz bu davranışını onaylamadığınızı anlamaz ya da sözlerinizi ciddiye almaz.

Bazen, anne-babalar kendilerini sürekli “hayır” diyormuş gibi hissederler. Eğer siz de böyle hissediyorsanız hangi konuların gerçekten mücadele gerektirdiğini ve hangi konuların mücadele gerektirmediğini tekrar değerlendirebilirsiniz. Vurma ve ısırma gibi bazı davranışların kabul edilmesi mümkün değildir ancak diğer bazı konularda daha esnek bir yaklaşım benimsemeyi düşünebilirsiniz. Örneğin oyun alanındaki her bir oyuncağın sepete toplanması o kadar da önemli olmayabilir. Sakin ve esnek kalabilme yeteneğinizin çocuğunuzun hareketlerini de etkileyeceğini unutmayın.

Popoya, ele hafifçe vurma gibi fiziksel cezalar konusunda durum nedir? Popoya vurmak o andaki bir sorunu çözümlüyor gibi gözükse de, araştırmalar vurmanın davranışlarda uzun vadeli değişiklik sağlamak açısından, olumlu pekiştirme ve diğer disiplin teknikleri kadar etkili olmadığını göstermiştir. Esasında vurmak çocukların ileride daha saldırgan olmalarına neden olabilmektedir. Fiziksel cezalar yerine, yukarıda anlatılan diğer disiplin yöntemlerini deneyiniz.

Çocuğunuzun davranışında olumlu değişiklik olması açısından anahtar önem taşıyan son bir not: Çocuklarınızı iyi şeyler yaparken yakalayın! Olumlu davranışlarını düzenli olarak ödüllendirdiğinizden emin olun. Çocuğunuzu iyi bir şey yaparken gördüğünüzde ona sarılın, gülümseyin ya da onu methedin. Çocuklar anne-babalarının dikkatini çekmek isterler ve çocuklara anne-babanın dikkatini çekmenin ve onları gururlandırmanın en iyi yolunun olumlu davranışlarda bulunmak olduğu öğretilebilir.